A
admin
Guest
Ali Türer
Toplumsal, kültürel, siyasal alanı kilitleyen hiç bir asıllı sorun, eğitim yaşantılarından farklı ele alınamaz, ele alınırsa gereğince anlaşılamaz. Dikkat ile nazaran, bu ülkede yaşanan ekonomik, toplumsal, siyasal her sorunun temelinde, eğitime dönük ideolojik müdahalelerin yer aldığı görülür.
Türkiye’de çağdaş eğitime istikamet veren fikir, İslamcılık, Batıcılık, Osmanlıcılık, Türkçülük kimlikleri içinde yaşanan çatışma-uzlaşma arayışları ortasında ortaya çıktı. Her siyasi konjonktür değişikliği, eğitime farklı ideolojik müdahaleyi de birlikteinde getirdi. Eğitim fikri “din ve devlet için eğitim” ile “millet ve devlet için eğitim” içindeki orta tonlarda gidip geldi. Araç olarak ister din, ister millet kullanılsın, asıl gaye daima devleti ayakta tutmaktı. Lakin tam da kullanılan bu araçlar sebebi ile devlet bir türlü laik, demokratik çağdaş bir hukuk devleti, toplumsal devlet olamadı.
Osmanlı Devletinde, ilmiye sınıfından gelen her türlü baltalamaya karşın Çağdaş Eğitim, 1727-1838 yılları içinde askeri alanda ortaya çıktı. Tanzimat’tan itibaren de siyasi birliği sağlama (Osmanlıcılık) yolunda araç olarak kullanılmaya başlandı. II. Abdülhamit periyodunda Anadolu’da yaygınlaştı, kavramsal çerçevesi, maksadı, doğrultusu ise II. Meşrutiyet senelerında şekillendi. Cumhuriyetin tek parti devrinde çağdaş eğitim anlayışı kendine uygulama alanı buldu.
Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren 1950’lere kadar, ideolojik boyutta maksat, Türk etnik kültürü temelinde siyasi birliği sağlamaktı. Çok partili siyasi yaşama geçişle birlikte bu biraz yumuşadı. 2000’li senelera kadar Türklük, bir üst kimlik olarak vaaz edilirken, Atatürk unsurları, Atatürk Milliyetçiliği, birlik bütünlüğü sağlayacak ortak paydalar olarak kullanılacaktı.
halbuki çağdaşlaşma, Anadolu’da yalnızca Türklerin değil, öbür ögelerin kendi kültürleri etrafında bir ortaya gelme dürtüsünü de ateşlemişti. 1950’lerden daha sonra iktidarlara gelen seçkinler, siyasi birliğin bu topraklarda fakat farklılıklara hürmet temelinde, vatandaşlık kültürü üzerinden örülebileceğini görülebilselerdi, bugün bu topraklar üzerinde öbür bir tarih yazılırdı. Biz eğitimciler de bugün diğer şeyler konuşur olurduk.
Çağdaşlaşma süreci ortasında, Türkiye’de toplum, eğitim ile üstten aşağıya şekillendirilmek istendi. Eğitim, araç olarak kullanılınca toplumun beklentileri ile bireyin ilgi ve gereksinimleri içindeki istikrar bir türlü tutturulamadı. Beka kelam konusu olunca birey daima ihmal edildi. Bireyden daima, özünü kolektif kültür ortasında eritmesi, fedakârlık istendi. Ziya Gökalp’e göre yaratık olmaktan çıkıp insan haline gelmek tümüyle buna bağlıydı.
Devleti ayakta tutacak seçkin ile kullanışlı orta insan materyalini yetiştirmek, eğitim ile ulaşılmaya çalışılan en önemli amaçtı. Sonuçta bireyin ilgi ve muhtaçlıkları da, husus alanının gerektirdikleri de toplumun beklentilerine tercüman seçkinler tarafınca belirlendi. Kültür (haraset-i fikriye), sonuçta eğitim ile aktarılan hasletti.
Eğitim yaşantılarını bu anlayış ortasında düzenlemenin, toplumsal, siyasal, iş hayatı ve üretim bağları ile ilgili bariz sonuçları oldu, bugün bunları yaşıyoruz.
İktisat büyük ölçüde kayıt dışı, zira iş hayatı, eğitim yolu ile alınan dokümana dayalı olarak kurulmamış, insanların birçok mesleğini usta-çırak bağlantısı ortasında öğrenmiş. Konutunuza çağırdığınız elektrikçiden fatura alamıyorsunuz, niye, orta öğretimi büyük ölçüde mesleksel eğitim temelinde oluşturamadık da ondan. Emeğin pahasının ayaklar altında olmasının sebebi de bu.
Mesleksel kişilik sahibi, katma kıymet üreten birey yetiştirme yerine, yoksul fukara çocuklarına bari bir el sanatı öğretmek üzere bir çeşit hayır işi sayıldı bu topraklarda, mesleksel eğitim.
Bu ülkede meslek okullarına giden öğrenciler, kalkınma planlarında ortaya konan amaçlara karşın, bir türlü birebir yaş gurubunda tahsil gorenlerin %30’unu aşamadı. (AKP, bunun yerine ortaöğretimde tahsil goren öğrencilerin %30’unu İmam Hatiplere gitmeye zorladı) İş hayatı- meslek okulu bağı bir türlü kurulamadı. Bu okullardan mezun olanların birçoğu da devlete kapağı atamadığı, iş garantisi bulamadığı için talihini öteki ülkelerde aradı. Yani, yetiştirdiğimiz iş gücüne bile sahip çıkamadık.
Aldığı eğitim ile işini hakkı ile yapan, liyakat sahibi, ortalarındaki alakaları hukuk temelinde kuran bir bürokrasimiz de olamadı. Devlette “hamili kart yakınımdır” diye yer bulan, üsttekine “bağlılık” (intisap) alttakine “koruma” güdüsü ile birbirlerine bağlanan, gelenek ve bakılırsaneğe dayalı memurlar ile nasıl bir demokrasi, nasıl bir hukuk devleti kurulabilirdi ki?
İş hayatının sağlıklı geliştiği, hayatın birlikte üretildiği toplumlarda ilgiler daha yumuşak. Beşerler, üretimde kurulan bağlar ortasında kimliklerini buluyorlar, özgüvenleri pekişiyor, doyum sağlıyorlar. birlikte üretmenin, bir arada tüketmenin memnunluğunu yaşıyorlar.
elbette bu, işçilerin, dikensiz gül bahçesinde yaşadıkları manasına gelmiyor. İşsizlik artışı ile dayatılan, giderek derinleşen emek sömürüsü, gelir adaletsizliği karşısında el birliği, güç birliği ortasında, uğraş etme imkânları var, sivil toplum hareketlerinin dayanağını alabilme fırsatları var. Dahası siyasi çaba de verirler. Fakat bütün bunlar için bile askeri bir hukuk, kuralların açık seçik ortada olduğu işleyen bir demokrasiye sahip olmak lazım. Bu da gayret ortasında elde edilebilecek bir sonuç.
Kurtarıcılar içindeki hengame ile belirlenen süreçte, iktidarı eline geçiren seçkin elinde bir daha dizayn edilen bir ülkede, bu hengame nasıl verilir? Kimlik savaşları, çeteleşme, hukuksuzluk, gelir adaletsizliği, yoksulluk ve işsizliğin bir cins mukadderat haline getirilmeye çalışıldığı yerde bunu nasıl yapacaksınız? Kurtarıcıların, hayat biçimleri üzerinden işçileri, hatta birebir konutta yaşayanları bile birbirine düşürdüğü, onlardan artlarında saf tutmasının beklendiği, üstelik bu siyasetin toplum ortasında alıcısının bir çok epeyce olduğu yerde, bunu nasıl başaracaksınız?
Sonuç: Bilimsel, laik, demokratik, hayli kültürlü, çağdaş bir eğitim sistemi kurma gayreti, güçler ayrılığı temelinde hukuka dayalı, iştirakçi, demokratik, toplumsal bir Cumhuriyet için gayretin ayrılmaz modülüdür.
Toplumsal, kültürel, siyasal alanı kilitleyen hiç bir asıllı sorun, eğitim yaşantılarından farklı ele alınamaz, ele alınırsa gereğince anlaşılamaz. Dikkat ile nazaran, bu ülkede yaşanan ekonomik, toplumsal, siyasal her sorunun temelinde, eğitime dönük ideolojik müdahalelerin yer aldığı görülür.
Türkiye’de çağdaş eğitime istikamet veren fikir, İslamcılık, Batıcılık, Osmanlıcılık, Türkçülük kimlikleri içinde yaşanan çatışma-uzlaşma arayışları ortasında ortaya çıktı. Her siyasi konjonktür değişikliği, eğitime farklı ideolojik müdahaleyi de birlikteinde getirdi. Eğitim fikri “din ve devlet için eğitim” ile “millet ve devlet için eğitim” içindeki orta tonlarda gidip geldi. Araç olarak ister din, ister millet kullanılsın, asıl gaye daima devleti ayakta tutmaktı. Lakin tam da kullanılan bu araçlar sebebi ile devlet bir türlü laik, demokratik çağdaş bir hukuk devleti, toplumsal devlet olamadı.
Osmanlı Devletinde, ilmiye sınıfından gelen her türlü baltalamaya karşın Çağdaş Eğitim, 1727-1838 yılları içinde askeri alanda ortaya çıktı. Tanzimat’tan itibaren de siyasi birliği sağlama (Osmanlıcılık) yolunda araç olarak kullanılmaya başlandı. II. Abdülhamit periyodunda Anadolu’da yaygınlaştı, kavramsal çerçevesi, maksadı, doğrultusu ise II. Meşrutiyet senelerında şekillendi. Cumhuriyetin tek parti devrinde çağdaş eğitim anlayışı kendine uygulama alanı buldu.
Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren 1950’lere kadar, ideolojik boyutta maksat, Türk etnik kültürü temelinde siyasi birliği sağlamaktı. Çok partili siyasi yaşama geçişle birlikte bu biraz yumuşadı. 2000’li senelera kadar Türklük, bir üst kimlik olarak vaaz edilirken, Atatürk unsurları, Atatürk Milliyetçiliği, birlik bütünlüğü sağlayacak ortak paydalar olarak kullanılacaktı.
halbuki çağdaşlaşma, Anadolu’da yalnızca Türklerin değil, öbür ögelerin kendi kültürleri etrafında bir ortaya gelme dürtüsünü de ateşlemişti. 1950’lerden daha sonra iktidarlara gelen seçkinler, siyasi birliğin bu topraklarda fakat farklılıklara hürmet temelinde, vatandaşlık kültürü üzerinden örülebileceğini görülebilselerdi, bugün bu topraklar üzerinde öbür bir tarih yazılırdı. Biz eğitimciler de bugün diğer şeyler konuşur olurduk.
Çağdaşlaşma süreci ortasında, Türkiye’de toplum, eğitim ile üstten aşağıya şekillendirilmek istendi. Eğitim, araç olarak kullanılınca toplumun beklentileri ile bireyin ilgi ve gereksinimleri içindeki istikrar bir türlü tutturulamadı. Beka kelam konusu olunca birey daima ihmal edildi. Bireyden daima, özünü kolektif kültür ortasında eritmesi, fedakârlık istendi. Ziya Gökalp’e göre yaratık olmaktan çıkıp insan haline gelmek tümüyle buna bağlıydı.
Devleti ayakta tutacak seçkin ile kullanışlı orta insan materyalini yetiştirmek, eğitim ile ulaşılmaya çalışılan en önemli amaçtı. Sonuçta bireyin ilgi ve muhtaçlıkları da, husus alanının gerektirdikleri de toplumun beklentilerine tercüman seçkinler tarafınca belirlendi. Kültür (haraset-i fikriye), sonuçta eğitim ile aktarılan hasletti.
Eğitim yaşantılarını bu anlayış ortasında düzenlemenin, toplumsal, siyasal, iş hayatı ve üretim bağları ile ilgili bariz sonuçları oldu, bugün bunları yaşıyoruz.
İktisat büyük ölçüde kayıt dışı, zira iş hayatı, eğitim yolu ile alınan dokümana dayalı olarak kurulmamış, insanların birçok mesleğini usta-çırak bağlantısı ortasında öğrenmiş. Konutunuza çağırdığınız elektrikçiden fatura alamıyorsunuz, niye, orta öğretimi büyük ölçüde mesleksel eğitim temelinde oluşturamadık da ondan. Emeğin pahasının ayaklar altında olmasının sebebi de bu.
Mesleksel kişilik sahibi, katma kıymet üreten birey yetiştirme yerine, yoksul fukara çocuklarına bari bir el sanatı öğretmek üzere bir çeşit hayır işi sayıldı bu topraklarda, mesleksel eğitim.
Bu ülkede meslek okullarına giden öğrenciler, kalkınma planlarında ortaya konan amaçlara karşın, bir türlü birebir yaş gurubunda tahsil gorenlerin %30’unu aşamadı. (AKP, bunun yerine ortaöğretimde tahsil goren öğrencilerin %30’unu İmam Hatiplere gitmeye zorladı) İş hayatı- meslek okulu bağı bir türlü kurulamadı. Bu okullardan mezun olanların birçoğu da devlete kapağı atamadığı, iş garantisi bulamadığı için talihini öteki ülkelerde aradı. Yani, yetiştirdiğimiz iş gücüne bile sahip çıkamadık.
Aldığı eğitim ile işini hakkı ile yapan, liyakat sahibi, ortalarındaki alakaları hukuk temelinde kuran bir bürokrasimiz de olamadı. Devlette “hamili kart yakınımdır” diye yer bulan, üsttekine “bağlılık” (intisap) alttakine “koruma” güdüsü ile birbirlerine bağlanan, gelenek ve bakılırsaneğe dayalı memurlar ile nasıl bir demokrasi, nasıl bir hukuk devleti kurulabilirdi ki?
İş hayatının sağlıklı geliştiği, hayatın birlikte üretildiği toplumlarda ilgiler daha yumuşak. Beşerler, üretimde kurulan bağlar ortasında kimliklerini buluyorlar, özgüvenleri pekişiyor, doyum sağlıyorlar. birlikte üretmenin, bir arada tüketmenin memnunluğunu yaşıyorlar.
elbette bu, işçilerin, dikensiz gül bahçesinde yaşadıkları manasına gelmiyor. İşsizlik artışı ile dayatılan, giderek derinleşen emek sömürüsü, gelir adaletsizliği karşısında el birliği, güç birliği ortasında, uğraş etme imkânları var, sivil toplum hareketlerinin dayanağını alabilme fırsatları var. Dahası siyasi çaba de verirler. Fakat bütün bunlar için bile askeri bir hukuk, kuralların açık seçik ortada olduğu işleyen bir demokrasiye sahip olmak lazım. Bu da gayret ortasında elde edilebilecek bir sonuç.
Kurtarıcılar içindeki hengame ile belirlenen süreçte, iktidarı eline geçiren seçkin elinde bir daha dizayn edilen bir ülkede, bu hengame nasıl verilir? Kimlik savaşları, çeteleşme, hukuksuzluk, gelir adaletsizliği, yoksulluk ve işsizliğin bir cins mukadderat haline getirilmeye çalışıldığı yerde bunu nasıl yapacaksınız? Kurtarıcıların, hayat biçimleri üzerinden işçileri, hatta birebir konutta yaşayanları bile birbirine düşürdüğü, onlardan artlarında saf tutmasının beklendiği, üstelik bu siyasetin toplum ortasında alıcısının bir çok epeyce olduğu yerde, bunu nasıl başaracaksınız?
Sonuç: Bilimsel, laik, demokratik, hayli kültürlü, çağdaş bir eğitim sistemi kurma gayreti, güçler ayrılığı temelinde hukuka dayalı, iştirakçi, demokratik, toplumsal bir Cumhuriyet için gayretin ayrılmaz modülüdür.