Ek Ve Kök Nasıl Bulunur ?

Derya

New member
Acemi
28 Ağu 2023
4,570
0
0
Ek ve Kök Nasıl Bulunur?



Dil bilgisi, bir dili doğru ve etkili bir şekilde kullanabilmek için temel kurallar içerir. Türkçe dilinde de kelimeleri anlamak, doğru kullanmak ve çözümlemek için bazı önemli unsurlar vardır. Bu unsurların başında "kök" ve "ek" kavramları gelir. Bu makalede, Türkçe’de bir kelimenin kökünü ve ekini nasıl bulacağımızı, kök türlerini ve eklerin nasıl kullanıldığını detaylı bir şekilde ele alacağız.



Kök Nedir?



Bir kelimenin anlam taşıyan en küçük yapı birimine kök denir. Kök, ek almamış saf haliyle bulunan kelimenin temel anlamını taşır. Türkçe'de bir kelimenin kökünü bulabilmek için kelimenin eklerini çıkararak geriye kalan anlamlı parçayı tespit etmemiz gerekir.



Kök Türleri



Türkçe’de iki ana kök türü bulunmaktadır: İsim kökü ve fiil kökü.



1. İsim Kökü: İsim kökleri, varlıkların, nesnelerin, kavramların, duyguların adını taşıyan kelimelerdir. Bu kelimeler, herhangi bir fiil anlamı taşımazlar.

Örnek: "Kitapçı" kelimesinde kök "kitap"tır. Bu kelimenin kökü, bir nesneyi ifade eder ve fiil anlamı taşımaz.



2. Fiil Kökü: Fiil kökleri, bir eylemi, hareketi ifade eden köklerdir. Fiil kökleri eylem bildiren köklerdir ve ek aldıklarında cümlede fiil olarak görev yaparlar.

Örnek: "Yazmak" kelimesinde kök "yaz"dır. Bu kelimenin kökü bir eylemi ifade eder ve bu nedenle fiil köküdür.



Ek Nedir?



Türkçede kökler tek başına kullanılabilirken, bazen anlamı değiştirmek ya da cümlede farklı görevlerde kullanabilmek için köklere ekler getirilir. Ekler, kelimelerin sonuna gelerek onların anlamını, yapısını veya görevini değiştiren, kök ile ilişkili gramer parçalarıdır.



Ek Türleri



Türkçede ekler iki ana gruba ayrılır: yapım ekleri ve çekim ekleri.



1. Yapım Ekleri: Bir kelimenin köküne eklenerek o kelimenin anlamını ve türünü değiştiren eklerdir. Yapım ekleri, yeni kelimeler türetmek amacıyla kullanılır.



Örnek: "Kitap" kelimesine "-lık" yapım eki getirilerek "kitaplık" kelimesi oluşturulur. Bu kelimeyle artık nesne olan kitap, bir eşya veya yer ismine dönüşmüştür.



2. Çekim Ekleri: Kelimenin anlamını değiştirmeden, cümledeki görevini belirleyen eklerdir. Çekim ekleri, kelimenin cümledeki diğer kelimelerle olan ilişkisini gösterir. Türkçede çekim ekleri fiiller ve isimler için ayrı ayrı kullanılır.



- İsim çekim ekleri: Tamlayan eki, iyelik eki, hal ekleri, çokluk eki vb.

Örnek: "Kitaplar" kelimesindeki "-lar" eki çokluk ekidir ve kelimenin anlamını değiştirmez, sadece sayısal bir özellik katar.



- Fiil çekim ekleri: Şahıs ekleri, kip ekleri, zaman ekleri vb.

Örnek: "Yazıyorum" kelimesinde "-yor" şimdiki zaman ekidir. Bu ek, kelimenin anlamını değiştirmeden fiilin zamanını belirtir.



Kök ve Ek Nasıl Bulunur?



Bir kelimenin kökünü ve ekini bulabilmek için izlenmesi gereken adımlar vardır. Bu adımların temel amacı, kelimenin eklerini ve kökünü ayırt ederek anlamını doğru bir şekilde çözümleyebilmektir.



1. Kelimenin anlamını çözümleyin: Bir kelimenin kökünü bulmadan önce o kelimenin anlamını bilmek önemlidir. Kelimenin taşıdığı anlama odaklanarak, kök ve ek ayrımını yapmak daha kolay olacaktır.



2. Ekleri çıkarın: Kelimenin aldığı ekleri tespit ederek kökü bulabilirsiniz. Ekler genellikle kelimenin sonunda yer alır, bu yüzden önce kelimenin sonundaki ekleri çıkarmayı deneyin. Eki çıkardığınızda geriye kalan kısmın anlamlı bir bütün oluşturduğundan emin olun.



Örnek: "Kitapçı" kelimesinde "-çı" yapım eki çıkarıldığında geriye "kitap" kelimesi kalır. "Kitap" tek başına anlamlı bir kelimedir ve bu kelimenin kökü olduğunu gösterir.



3. Yapım ve çekim eklerini ayırt edin: Kelimenin aldığı ekin yapım mı yoksa çekim eki mi olduğunu belirlemek gerekir. Yapım ekleri kelimenin anlamını değiştirdiği için önce yapım eklerini tespit edin. Çekim ekleri ise sadece kelimenin cümledeki kullanımını değiştirir, anlamını değiştirmez.



Örnek: "Kitaplık" kelimesinde "-lık" yapım ekidir, çünkü kelimenin anlamını değiştirmiştir. "Kitaplar" kelimesinde ise "-lar" çokluk ekidir ve kelimenin anlamını değiştirmemiştir.



4. Kelimenin türünü tespit edin: Kelimenin isim mi yoksa fiil mi olduğunu tespit etmek, kök ve ek ayrımını yapmakta yardımcı olur. İsim kökleri varlıkları ve kavramları ifade ederken, fiil kökleri bir eylemi ifade eder.



Örnek: "Koşmak" kelimesinde "koş-" fiil köküdür ve bir eylemi ifade eder. "Kitap"